Samen met koplopers van binnen en buiten de landbouw zet Stichting Voedselbosbouw belangrijke stappen voorwaarts om een vruchtbare bodem te creëren voor de voedselbosbouw in Nederland. Als onderdeel van het programma Duurzame Doorbraak Voedselbosbouw maken zij zich sterk voor de missie om in vijf jaar minstens honderdvijftig hectare voedselbossen te realiseren op landbouwgronden. Wie zijn deze voedselbospioniers? In de rubriek ‘Een rondje langs de velden’ stellen wij hen aan jullie voor. In deze aflevering is het woord aan Joost van Strien van Voedselbos Zonnegoed in Flevoland. “Het voedselbos maakt het mogelijk een veel breder assortiment met agrarische producten aan te bieden.”

Steeds meer boeren raken ervan overtuigd dat voedselbosbouw een veelzijdig en grensverleggend alternatief kan bieden voor gangbare teelten in de landbouw. Eén van hen is Joost van Strien, die al 28 jaar een biologisch boerenbedrijf runt in Ens, in de Noordoostpolder. Met Voedselbos Zonnegoed geeft Joost invulling aan zijn ambitie om gezond voedsel op een zo duurzaam mogelijke manier te produceren. Dat zaadje is al tijdens zijn studietijd geplant. “Al tijdens mijn studietijd in Groningen en Wageningen heeft de vraag hoe de landbouw er over twintig jaar uit zou zien me gefascineerd. Toen ik afstudeerde, was ik erg enthousiast over de biologische landbouw. In 1992 nam ik een gangbaar akkerbouwbedrijf in de Noordoostpolder over. Een gemengd bedrijf was mijn doel; een gesloten kringloop met eigen voer en stro voor de dieren waar met de mest de gewassen gevoed konden worden.”

Afscheid van oude zekerheden

Joost groeide op een gangbaar akkerbouwbedrijf op. Zijn keuze voor biologisch was dan ook geen logische. “Mijn vader groeide op in een tijd waarin nog met paarden op het land werd gewerkt en het oogsten met de hand gebeurde. Door de jaren heen was hij getuige van de industrialisatie van de landbouw. Mijn vader is 25 jaar geleden overleden, net toen ik besloot over te stappen op de biologische landbouw. Ik vraag me wel eens af hoe hij nu naar de landbouw zou kijken. Mijn vader was een traditionele akkerbouwer, maar is altijd met zijn tijd meegegaan. In de biologische landbouw heeft hij nooit iets gezien en ik heb zelf ook oude zekerheden moeten loslaten voor ik deze stap kon zetten”, erkent Joost. “Overschakelen op ‘biologisch’ betekent dat je land wordt overwoekerd door onkruid en gewassen ziek worden, doordat je stopt met spuiten. Ik heb eerst bij andere biologische boeren gekeken om erop te vertrouwen dat je óók op een andere manier kunt voorkomen dat gewassen ziek worden. Net als in de voedselbosbouw pas je als biologische boer een vorm van plaagbeheer toe waarbij je de natuur zijn werk laat doen, zonder ingrijpen van buitenaf. Als je een voedselbos aanplant, ga je ook anders denken over onkruid. In een voedselbos is onkruid ‘gratis biomassa’ dat je helpt de bodem rijp en vruchtbaar te maken. Deze planten verdwijnen vanzelf als het bos groter en rijper wordt. Ook wieden, bemesten, beregenen en grond bewerken, zijn in een voedselbos niet nodig. Ik vind het een verademing om zo op een nieuwe manier naar mijn land te kijken.”

De ‘oude kracht’ van de bodem

Voor Joost is de keuze voor een voedselbos een logische stap in de ontwikkeling die hij als biologische boer heeft doorgemaakt. Zo schakelde hij vijf jaar na de oprichting van zijn bedrijf over van ‘biologisch’ naar ‘biodynamisch’, een landbouwmethode met veel zorg voor de bodem, extensieve teeltrotatie en een laag mestgebruik. “Vanaf 2004 ging ik experimenteren met minimale grondbewerking, maaimeststoffen en compostzaaien. Vijf jaar geleden besloot ik te stoppen met ploegen, omdat ik geloof dat dit voor de bodem het beste is en een gezonde bodem de basis is voor gezonde producten. Ook stopte ik met mestgebruik”, vertelt hij. Waar vroeger de gewassen groeiden op de mest die werd gegeven, groeien ze nu grotendeels op de voeding die het bodemleven vrijmaakt uit al het organisch materiaal dat op het land wordt achtergelaten. Dit proces noemt Joost de ‘oude kracht’ van de bodem.

Van akkerland naar voedselbos

Het voedselbos is onderdeel van de zoektocht naar hoe Joost de biodiversiteit op de rest van zijn bedrijf kan stimuleren en voedsel kan produceren zonder afhankelijk te zijn van productiedieren. “In de afgelopen decennia is de veehouderij in Nederland uit de kluiten gegroeid. De veestapel is zelfs zó groot dat een groot deel van het voer uit andere delen van de wereld moet komen. Ik wil minder afhankelijk worden van dierlijke mest, omdat er nog te veel gangbare input, met name stro, in de biologische veehouderij wordt gebruikt. De biologisch-dynamische landbouw gaat uit van de samenhang tussen Bodem, Plant, Dier en Mens. Je kunt zeggen dat ik nu het ‘Dier’ - en dan bedoel ik het productiedier- hieruit heb gehaald. Om het dierlijke aspect op mijn bedrijf optimaal te verzorgen, ga ik de biodiversiteit op mijn bedrijf vergroten. Door bomen te planten, maak ik mijn bedrijf aantrekkelijk voor vogels, insecten en andere dieren.”

'Het voedselbos biedt de mogelijkheid een breder assortiment met ook minder bekende agrarische producten aan te bieden'

In februari 2021 is de kiem gelegd voor Voedselbos Zonnegoed. Op een driehoekig perceel van 5,5 hectare hielpen ruim twintig vrijwilligers met de aanplant. Zo zijn de randen van het voedselbos beplant met soorten voor windkering en bestuiving, zoals appel-, mispel- en perenbomen. In de winter van 2021-2022 kwamen er ook eetbare en stikstofbindende bomen te staan waarvan de andere gewassen kunnen profiteren. Want er wordt nog méér geteeld op de akker van het biodynamische bedrijf, zoals aardappel, pompoen, wortels, pastinaak, erwten en bonen. Het voedselbos wordt in het hart van het boerenbedrijf, dat ruim negentig hectare telt, aangeplant. Joost: “Het voedselbos biedt de mogelijkheid een veel breder assortiment met ook minder bekende agrarische producten aan te bieden. We willen onze producten rechtstreeks aan consumenten afzetten. En hoe breder het assortiment, hoe aantrekkelijker dat is voor onze klanten.”